Darphane-i Amire, Topkapı Sarayı’nın birinci avlusunda, Aya İrini Kilisesi’nden başlayarak, kuzeybatıya doğru Soğuk Çeşme Kapısı’na (Gülhane Parkı girişi) kadar uzanan eğimli geniş arazide yer almaktadır. Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından 1727 yılında yaptırılmıştır.
Darphane, Osmanlı mali düzeni içinde önemli bir yere sahipti. Para basımı dışında saray için gerekli olan altın ve gümüş eşya, hatıra sikkeleri ve mücevherlerin imalatı da burada yapılmaktaydı. Darphane; dökümhane, çarkhane, sikkehane, teksirhane, tamirhane, kalıp atölyesi gibi imalatla ilgili yapılar ile muhasebe, eminlik gibi yönetim birimlerini içermekteydi. Hazine-i Hassa Nezareti de kuruluşundan, 1877’de Dolmabahçe Sarayı’na taşınıncaya kadar burada hizmet vermiştir.
Topkapı Sarayı’nın 1924’te müze olarak halka açılmasından sonra 1967 yılına kadar Darphane olarak kullanılan binalar, bu hizmetin sona ermesiyle boşaltılmış ve 1981 yılına kadar kaderine terk edilmiştir. 1981 yılında Hazine’den Kültür Bakanlığı’na devredilen binalardan bazıları Konservasyon Laboratuarı ve İstanbul Rölöve Müdürlüğü olarak kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne dâhil edilmiştir.
Yapı özellikleri
Darphane-i Amire, eğimli bir arazi üzerine inşa edilmiştir. Ana bina, kâgir bir yapıdır ve iki katlı olarak tasarlanmıştır. Binanın ön cephesi, Aya İrini Kilisesi’ne bakmaktadır. Ön cephede, beş adet büyük pencere bulunmaktadır. Pencerelerin üzerinde, çinilerle süslenmiş bir alınlık yer almaktadır.
Darphane-i Amire’nin iç mekanında, imalatla ilgili yapılar bulunmaktadır. Dökümhane, çarkhane, sikkehane, teksirhane, tamirhane ve kalıp atölyesi, Darphane’nin en önemli yapılarıdır.
Tarihi önemi
Darphane-i Amire, Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve mali düzeninin önemli bir parçasıydı. Darphane’de basılan paralar, Osmanlı İmparatorluğu’nun resmi para birimi olarak kullanılmaktaydı. Darphane’de üretilen altın ve gümüş eşyalar, saray için önemli bir değere sahipti.
Darphane-i Amire, günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne dâhil edilmiştir. Ekim 2023 itibariyle yapıda restorasyon çalışmaları yapılmaktadır.
Darphane-i Amire Fotoğrafları
