Zeyrek Sarnıcı, İstanbul’un Fatih ilçesinde, Zeyrek Mahallesi’nde bulunan, Bizans İmparatorluğu dönemi sarnıçtır. Pantokrator manastırı ile birlikte II.İoannes Komnenus döneminde 12.yy’da inşa edildiği düşünülmektedir. Pantokrator manastırına ait birçok sarnıç olduğu bilinmektedir. Literatürde bunlar Pantokrator sarnıçları olarak bilinmektedir. Pantokrator sarnıçlarının en büyüğü olan bu sarnıç; bir sıra niş halinde cadde üzerinde, heybetli bir cephesi olan sarnıçtır ve kısmen toprak üstünde olması bakımından diğerlerinden ayrılmaktadır. Pantokrator Sarnıcı 18. yy’ın sonlarına kadar su dolu olarak kullanılırken sonraları bilinmeyen bir sebepten kurumuştur.
Şimdiki durumu ile iç genişliği 18 m uzunluğu yaklaşık 50 m kadardır. Sarnıcın güney tarafı yıkıntı halinde olduğundan bu yönde daha ne kadar ileri gittiği bilinmemektedir. Fakat içerideki paye ve sütunların sıralanışı göz önüne alındığında, burada bir çift sütun daha bulunması ve 3-4 m kadar daha uzandığına ihtimal verilebilir.
Sarnıcın batı tarafı, toprağın baskısını karşılamak üzere 1,15 m derinliğinde bir dizi nişlerle desteklenmiştir. İçeride evvelce toplanan suyun baskısını karşılamak için ise, sarnıcın doğu kenarı 5,20 m. kalınlığında olup burada on niş yapılmıştır. Unkapanı tarafında görülen en baştaki niş içinde açılan bugünkü giriş, sarnıç kurutulduktan sonra oyulmuştur.
Diğer sarnıçlar da, caminin güneybatısında 50-60 m. kadar uzağında tespit edilmiştir. Bunların en büyüğü dikdörtgen planlı, altışar destek dizisiyle üç nefe bölünmüştür. Bu desteklerin her sırada bir tanesi sütun, diğerleri payedir. Bu sarnıç 28×11,40 m. ölçülerinedir. Daha ufak bir sarnıç ise öncekinin doğu tarafında yer almaktadır. Dokuz sütunlu olan sarnıcın 16 bölümü oval biçimde kubbeli tonozlarla örtülmüştür.
Sarnıç bir vakfa ait olup ziyarete kapalıdır.
Zeyrek Sarnıcı Fotoğrafları
