Theodosius Dikilitaş, ilk olarak Mısır’ın antik dönemine dayanan bir geçmişe sahiptir. M.Ö. 1450 civarında, Mısır’ın III. Tutmosis hükümdarı için inşa edilmiş ve Karnak’taki Amon-Ra Tapınağı önüne yerleştirilmiştir. Bu antik dikilitaş, üzerinde net bir şekilde görülen Mısır hiyeroglif yazısıyla zenginleşmiştir. Yazı, Tutmosis’in babasının anısına Karnak’ta bir dikilitaş diktirdiğini ve Mezopotamya’da bir anıt inşa ettiğini anlatmaktadır. Dikilitaşın üzerinde ayrıca Firavun ile tanrı Amon Ra’nın resimleri de bulunmaktadır.
Theodosius Dikilitaşı, Roma döneminde yeni inşa edilen Roma şehrine getirilmek üzere Mısır’dan taşınan birçok dikilitaştan biridir. Ancak taşıma işlemi uzun ve zorlu olmuş, bu nedenle dikilitaş uzun bir süre yerine dikilmemiştir. Sonunda I. Theodosius döneminde (M.S. 4. yüzyıl) şu anda bulunduğu yere dikilmiştir.
19,59 m yüksekliğindeki taşın ilk halinin daha yüksek olduğu ve bugüne kalan kısmının, aslının ancak üçte ikisini oluşturduğu söylenebilir. Anıtın alt kısmı muntazam bir biçimde düzletilmiş ve bu arada da hiyerogliflerden biri tam ortasından kesilmiştir. Anıt, taşıma sırasında kırılmış ya da bir dereceye kadar hafifletilmesi amacıyla kesilmiş olması da mümkündür.
Dikilitaş, mermerden bir kaide üzerine oturtulmuştur ve kaideye Grekçe ve Latince kitabeler işlenmiştir. Dikilitaşın dört yüzü de hiyerogliflerle kaplıdır.
Dikilitaşın üzerindeki kitabelerde belirtilen olağanüstü başarılar, Mısır firavunu Tutmosis’in gücünü ve zaferini vurgular. Antik yazılarda, onun denizleri ve nehirleri hükümeti altına alışı ve sınırlarını Mezopotamya’ya kadar genişletişi yüceltilir.
Osmanlı dönemi boyunca Dikilitaş’ın etrafındaki zemin zamanla yükseldiği için kaidenin alt kısmı toprağa gömülmüştür. İngiliz araştırmacı C.T. Newton, Nisan 1857’de kaidenin etrafında bir kazı yaparak en alt seviyeye kadar açmıştır. Bu tarihten beri Dikilitaş’ın kaidesi, etrafı demir parmaklıklı kare bir çukurun içerisinde bulunmaktadır.
Hipodrom’a konulurken obelisk için mermerden bir kaide ve çeşitli kabartmalar arasında taşın dikilişini gösteren bir resim yapılmıştır. Hipodrom’u süslemek için getirilen obeliskin kaidesinde burada yapılan araba yarışlarını ve onları seyreden İmparator’u resmeden kabartmalar bulunmaktadır.
Evliya Çelebi seyahatnamesinde Theodosius Dikilitaşı hakkında şu cümleleri yazmıştır;
Madyan oğlu Yanko (Theodosius) zamanında yapılan bu renkli taş At Meydanı’nda olup tek parça ve dört köşelidir. Bilgin ve kahin bir astronom asırlar boyu İstanbul’da hangi padişah döneminde neler olacağını bu taşın dört köşesine işa retlerle belirtmiş.
Bu işaretlerden bazıları şunlardır:
Bütün yaratıkların resmini çizmiş. Bunun yanına “bir adam başına çizme giymiş” yazmış. Bu tılsım şuna işarettir ki, bir devlet gelecek ve bu pespaye insanlara hükmedecek.
.Sarıklı adamlar, bostancı külahlı ve yeniçeri kıyafetli adamlar var. Bunlar bu şehre hükmedecekler demektir.
• Baykuşların resmi var. Bu da bu şehrin harap olacağına işarettir.
. Madyan oğlu Yanko’yu (Theodosius) elinde yuvarlak bir halka ile tahtında otururken resmetmiş. Bu da kralın birçok yeri fethedip cihangir bir hükümdar olacağına işarettir.
Göğe doğru yükselen bu sütunun dört köşesinden birer tunç kürsü üzerine konulmuştur. Mimari ilminden haberdar olanlar bu sütun karşısında hayretler içerisinde kalıp şaşkınlıklarından parmaklarını ısırırlar. Hâlen dünyanın farklı bölgelerinden insanlar hayranlıkla bu sütunu seyretmeye gelirler.
Bu sütunda;
Muhammed kavminden bir Mehmed gele, başında sarığı ile kır ata bine, sof giye, ayağında gök mavisi çizme ola, karadan gemiler yürüte, gelip Konstantiniyye’yi ala” diye yazılıdır.
Theodosius Dikilitaşı hakkında daha önce paylaşılan iki içeriğe ulaşmak için aşağıdaki linklere tıklayabilirsiniz.
Theodosius Dikilitaşı Fotoğrafları
Theodosius Dikilitaşı Eski Fotoğrafları
