Kadıköy ilçesi, Caferağa mahallesi, 26 Pafta, 174 Ada, 1 Parselde bulunan tapulu alandır. Alanının tamamı tapuda 1833 m2 olarak geçer. İstanbul Büyükşehir Belediyesi adına kayıtlı olan
Eski Hal binası bugünkü Haldun Taner Sahnesi, Kadıköy İskele Meydanı’nda, deniz kenarındadır.
Ana giriş kapısı Haydarpaşa koyuna bakar. İtalyan mimar U.Ferrari tarafından 1927 yılında yapılmıştır. Ana giriş kapısında bulunan tabelada üstteki iki satırda eski türkçe yazı, altta da U.FERRARİ İNGEN CONSTRUIT 1927 yazmaktadır. Meydanı simgeleyen üç neoklasik (Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi) yapılardan biridir.
Bina, yapıldıktan sonra ilk on yıl ( 1937’ye kadar) kiracı bulunamadığı için boş kalmış(1,s.198).
1938’de Belediye İmar Bürosu Müşavirlerinden Sabri Oran’ın Kadıköy ve çevresi için hazırladığı plan çerçevesinde Kadıköy’ün kimliğine uymadığı gerekçesiyle yıkılması önerildiyse de, bugün halen ayaktadır (2,s.235).
Uzun süre boş kaldıktan sonra yapının, kuzey-doğu yönündeki bölümleri Belediye tarafından İtfaiye garajına dönüştürülmüştür. Orta hol ve buraya bakan dükkanların çoğu, kullanılmadıkları için hurda araç deposu olarak kullanılmıştır (1,s.198). 1950’li yıllarda yapılan imar çalışmaları kapsamında ele alınan Kadıköy Meydan Projesi içinde, hal binasının otogar olacak şekilde tadil ve restore edilmesi planlanmış, fakat bu plan gerçekleştirilememiştir (2,s.235). 1940 ile 1970 li yıllar arasında Hal Binası olarak işletilmiş, çevresindeki dükkanlar ve üst katları Belediye’nin çeşitli Müdürlükleri için tahsis edilmiştir.
1970’li yılların ortasına doğru boşaltılan ve kullanım dışı kalan bina, bugünkü kültürel işlevini, 1978-1980 arasında Çağdaş İstanbul Cemiyeti’nde çalışan uzman kişiler tarafından İstanbul’un çeşitli bölgeleri ve yapıları için önerilen fonksiyon değişiklikleri kapsamında almıştır(2,s.235).
1984 yılında Kültür Merkezine dönüştürülmesi amacıyla restore edilen yapı (3), 1986 yılında İstanbul Üniversitesi’ne tahsis edilmesiyle Devlet Konservatuvarı ve 1989 yılından itibaren de zemin katın bir bölümü İstanbul Şehir Tiyatroları’na bağlı Haldun Taner Sahnesi olarak hizmet vermektedir(4).
MİMARİ ÖZELLİKLERİ
Yapı, 1833 m2 alana sahip olup dikdörtgen planlıdır. İki dar kenarı iki katlı, ortasının bir bölümü tek katlı, diğer bölüm ise yine tek katlı önü açık üstü kapalı olarak inşa edilmiştir(3,s.32). Binanın ana girişi, kuzey-batı cephesindendir ve giriş aksına göre simetriktir. Simetriklik bugün yalnızca cephede hissedilmektedir, çünkü plan 1984 yılındaki restorasyon sırasında özgünlüğünü kaybetmiştir. Giriş kapısının sağ ve sol yanlarında dıştan teğetli, sivri kemerli yedişer adet açıklık vardır. Bunlar dışarıdan kullanılmak üzere dükkan olarak yapılmış .Yapının dar kenarlarındaki cephelerde de aynı yedi adet kemerli açıklık var. Bunların da biri giriş, altısı dükkan olarak yapılmış. Günümüzde ise artık fonksiyona göre değişiklik arzetmektedir.
Binayı çepeçevre saran, birinci kat hizasında, trapez bir levha ile örtülü saçak vardır. Bu saçağı taşıyan eşit aralıklarla yerleştirilmiş metal konsollar vardır. Eskiden trapez levha yerine cam ile örtülüymüş (3,s.34).Her modüldeki metal konsol ayrıca üstten duvara çelik çubuklarla ankre edilmiştir. Yapının çelik konstrüksiyon kısımlarında hiç kaynak kullanılmamış tüm bağlantılar bulonlarla yapılmıştır (3,s.34).
[mappress]
KAYNAKÇA
1- Sayar, Z., Kadıköy Hali İşletilemez mi?, Aarkitekt, s.7, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul,1937,
s.198-200
2- ………….., Kadıköy Hal Binası , İstanbul Ansiklopedisi,c.3, İstanbul,1994,s.235
3- Kırlı, Lale, Kadıköy Eski Hal Binası ve İskele Meydanı, İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1984
4- Paçacı, G., Belediye Konservatuvarı, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c.2, İstanbul
1994,s.141-144.
5-Sözen, Metin, Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı (1923-1983), Türkiye İş Bankası Kültür
Yayınları, Cumhuriyet Dizisi:9, Genel Yayın No:246, Tisa Matbaası 1984, Ankara,
s.27-33.
Fotoğraf: Celalettin Güneş