Pertevniyal Valide Camisi, İstanbul’un Fatih ilçesinde bulunan bir camidir. Sultan II. Mahmud’un eşi ve Sultan Abdülaziz’in annesi Pertevniyal Valide Sultan tarafından yaptırılmıştır. Cami, 1869-1871 yılları arasında inşa edilmiştir.
Cami, mektep, türbe, muvakkithane ve sebilden oluşan bir külliye olarak tasarlanmıştır. Cami, mektep, türbe ve muvakkithanenin inşası 3 sene sürmüştür. Yapının mimarı Sarkis Balyan’dır, tasarıma Agop Balyan’ın da katıldığı, çizim işlerinde desinatör Osep’in çalıştığı bilinmektedir.
Caminin inşaatıyla birlikte, yapının karşısındaki köşeye Valide Sultan, kendi türbesini de yaptırmış, ayrıca Mahmudiye adını verdiği bir okulun temellerini de attırmıştır.
Valide Camisi, 19. yüzyılın bütün büyük camilerinde olduğu gibi, son cemaat yeri artık bir küçük köşke dönüşmüş giriş bölümü ile geleneksel harimden oluşmaktadır. Birkaç küçük farklılık dışında giriş bölümü simetrik bir plan ve kitle düzenine sahiptir. Beş basamaklı bir merdivenle ulaşılan tek katlı giriş mekânı, oldukça büyük bir hole açılmaktadır. Hol birer koridorla bu bölümün harem ve selamlık olarak ayrılmış mekânlarına bağlanır.
Harim, 10×10 metrelik bir kare alt yapıya oturan yüksek kasnaklı bir kubbe ile örtülüdür. Valide Camii, İstanbul camileri içinde bezeme bolluğu ve çeşitliliği ile ayırt edilir. Beden duvarları, değinilen cephe düzeni içinde belirgin bir düşey vurguyu öne çıkaran bir bölümleme gösterir. Kubbe, üç sıra mukarnas şeridiyle oluşturulmuş etek üzerinde 16 dilimli bir bezemeye sahiptir.
Valide Camisi, İstanbul’un kentsel düzenleme çalışmalarında en çok zarara uğrayan tarihi miraslarından biridir. 1956-1959 yılları arasında Aksaray Meydanı düzenlemesi ile Vatan ve Millet caddelerinin açılması çalışmaları sırasında Pertevniyal Sultan’ın türbesi, muvakkithane ve sebil kaldırılmıştır. Sebil, 1968’de caminin avlusuna, önündeki avlu duvarının yıkılarak sebilin yola açılmasını sağlayacak biçimde yeniden kurulmuştur.
Camii, günümüzde hala ibadete açıktır ve İstanbul’un önemli bir kültürel ve tarihi mirasıdır.
Pertevniyal Valide Camisi Fotoğrafları
Pertevniyal Valide Camisi Eski Fotoğrafları
