Kadırga Meydanı’nda bulunan tarihi yapı, Osmanlı padişahı III. Ahmet’in kızı Esma Sultan tarafından 1779 yılında inşa ettirilmiştir. Bu çeşme, barok tarzda yapılmış olup, çeşmenin kuzey cephesinde üç, diğer cephelerinde ise birer musluk bulunmaktadır. Çeşmenin üst kısmında yer alan Namazgâh, 20 basamakla çıkılan bir yapıdır ve çeşmeli namazgâh tarzında nadir bulunan bir yapıdır.
Çeşmenin kuzey ve batı köşelerinde bulunan kurnalar ve güney köşesindeki üç bölmeli yalak, çeşmenin estetik görüntüsünü tamamlamaktadır. Ayrıca, çeşmenin S ve C kıvrımlı kemerlerle süslenen muslukları da dikkat çekicidir.
Bezemeli niş köşeliklerinin üzerinde bulunan dikdörtgen pano içinde altı beyitlik kitabeler yer alır ve bu kitabeler, çeşmenin inşa tarihini belirtmektedir. Bu tarihi yapı, Osmanlı İstanbul’unun önemli bir parçasıdır ve ziyaret edilmesi gereken yerlerden biridir.
8.7.1937 tarihli Encümen Arşivinden fotoğraflar
Kitabelerdeki mısralar şair Tevfik Efendiye, yazı ise Mehmet Şevki Efendi’ye aittir. Batı cephesindeki kitabe:
“ Güzide-i binti Sultan Ahmed Esmâ nâm Sultanın”
“ Bina idüb bu dil-cû çeşmesarı fisebilillâh”
“ Attaş-ı ümmeti âb-ı keremle eyledi irvâ”
“ Heman su yerine sîm-ü zeri harc eyleyüb her sû”
“ Gümüş suyu gibi bu mâ-ı sâfı eyledi icrâ”
“ Gelen abdest alub çıksun musallâda duâ itsün”
“ İde ömnrü füzun Abdülhamit Hanın heme Mevlâ”
“ İdüb vird-i zebanı zevci Muhsinzade Pâşâyı”
“ Dua-yı hayrden anı feramûş itmedi asla”
“ Didi Tevfik âbın nûş idüb atşana târîhin”
“ Bu zîbâ çeşmeden iç besmeleyle âfiyet badâ”
(1193)
Doğu cephesindeki kitabe:
“ Dürret-ül tâc-ı kerem duhter-i Sultan Ahmed”
“ Menba’-ı cû-yi atâ hazret-i Esmâ Sultan”
“ Yaptı bu çeşme-i dil-cûyi rizaenlillah”
“ Taşnegân-ı ümemi eyledi yekser reyyan”
“ İki cânibde iki çeşme olub iki cenah”
“ İtdi kuş gibi bu hayr evc-i kabule tayeran”
“ Eyleyüb cümle-i hayratını makbul-i Hüdâ”
“ Katre-i âbı kadar ide sevabın ihsan”
“ Zevci merhum Veziriâzamı Muhsinzade”
“ Ruh-i pâkin ide Hak nâil-i ecr-ü gufran”
“ Didi itmamına Tevfik-i duâ-gû tarih”
“ Dil- küşa kıldı bu ner çeşmeyi Esma Sultan” (1193)
